AD-hoc Testing Là Gì? Phương Pháp Kiểm Thử Không Chính Thức Nhưng Hiệu Quả

AD-hoc Testing Là Gì?

AD-hoc testing (hay kiểm thử không chính thức) là một phương pháp kiểm thử phần mềm được thực hiện mà không tuân theo bất kỳ kế hoạch, tài liệu hay quy trình nào được xác định trước. Đúng như tên gọi, "ad-hoc" có nghĩa là "cho mục đích cụ thể này" hoặc "khi cần thiết", phương pháp kiểm thử này được thực hiện một cách ngẫu hứng, không có cấu trúc và thường dựa vào kinh nghiệm, trực giác của người kiểm thử.

Trong quy trình phát triển phần mềm, AD-hoc testing thường được xem là một phương pháp kiểm thử bổ sung, được thực hiện song song với các phương pháp kiểm thử chính thức khác để phát hiện những lỗi mà các phương pháp kiểm thử có cấu trúc có thể bỏ qua.

Đặc Điểm Của AD-hoc Testing

Không Chính Thức và Không Có Kế Hoạch

Khác với các phương pháp kiểm thử truyền thống như Unit Testing, Integration Testing hay System Testing, AD-hoc testing không yêu cầu kế hoạch hay tài liệu chi tiết. Người kiểm thử có thể bắt đầu thực hiện ngay lập tức mà không cần chuẩn bị test case hay script.

Dựa Trên Kinh Nghiệm và Kiến Thức

Hiệu quả của AD-hoc testing phụ thuộc rất nhiều vào kinh nghiệm và kiến thức của người kiểm thử về hệ thống. Những người kiểm thử có nhiều kinh nghiệm thường có thể phát hiện các lỗi tiềm ẩn một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Linh Hoạt và Nhanh Chóng

Do không cần phải tuân theo quy trình hay tài liệu cụ thể, AD-hoc testing có thể được thực hiện một cách nhanh chóng và linh hoạt, giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực.

Khám Phá và Sáng Tạo

AD-hoc testing cho phép người kiểm thử tự do khám phá và thử nghiệm các tính năng của phần mềm theo cách riêng của họ, có thể dẫn đến việc phát hiện những lỗi mà các phương pháp kiểm thử có cấu trúc có thể bỏ qua.

Khi Nào Nên Sử Dụng AD-hoc Testing?

AD-hoc testing thường được sử dụng trong các tình huống sau:

Trước khi phát hành sản phẩm: Để phát hiện nhanh các lỗi tiềm ẩn trước khi sản phẩm được phát hành rộng rãi.
Sau khi thực hiện các phương pháp kiểm thử chính thức: Để bổ sung cho các phương pháp kiểm thử có cấu trúc và phát hiện những lỗi mà các phương pháp này có thể bỏ qua.
Khi có thời gian hạn chế: Trong trường hợp thời gian kiểm thử bị hạn chế, AD-hoc testing có thể giúp phát hiện các lỗi quan trọng một cách nhanh chóng.
Khi muốn hiểu rõ hơn về hệ thống: AD-hoc testing có thể giúp người kiểm thử hiểu rõ hơn về cách hoạt động và các tính năng của hệ thống.
Để kiểm tra các tình huống thực tế: AD-hoc testing giúp mô phỏng cách người dùng thực tế tương tác với phần mềm.

Quy Trình Thực Hiện AD-hoc Testing

Mặc dù AD-hoc testing không có quy trình chính thức, nhưng vẫn có thể tổ chức việc thực hiện theo các bước cơ bản sau:

1. Xác Định Mục Tiêu

Trước khi bắt đầu, người kiểm thử nên xác định rõ mục tiêu của việc kiểm thử. Đó có thể là kiểm tra một tính năng cụ thể, một phần của hệ thống hoặc toàn bộ hệ thống.

2. Tìm Hiểu Về Hệ Thống

Người kiểm thử nên dành thời gian để hiểu rõ về các chức năng và cách hoạt động của hệ thống. Điều này sẽ giúp họ có cái nhìn tổng quan và biết nên tập trung kiểm tra vào đâu.

3. Thực Hiện Kiểm Thử

Dựa trên mục tiêu và hiểu biết về hệ thống, người kiểm thử bắt đầu thực hiện các thao tác, tương tác với hệ thống để phát hiện lỗi. Họ có thể thử các trường hợp ngẫu nhiên, các tình huống không thường xảy ra, hoặc các tương tác phức tạp.

4. Ghi Lại Các Lỗi Phát Hiện Được

Khi phát hiện một lỗi, người kiểm thử nên ghi lại chi tiết về lỗi đó, bao gồm: cách tái hiện lỗi, môi trường phát sinh lỗi, và bất kỳ thông tin liên quan nào khác.

5. Báo Cáo Kết Quả

Sau khi hoàn thành quá trình kiểm thử, người kiểm thử nên tổng hợp và báo cáo các lỗi phát hiện được cho đội ngũ phát triển để họ có thể sửa chữa.

Các Kỹ Thuật AD-hoc Testing Phổ Biến

1. Monkey Testing

Monkey Testing là một kỹ thuật kiểm thử trong đó người kiểm thử thực hiện các thao tác ngẫu nhiên trên phần mềm mà không tuân theo bất kỳ quy tắc hay kế hoạch nào, giống như một con khỉ đang sử dụng máy tính. Mục đích của Monkey Testing là tìm kiếm các lỗi không mong muốn hoặc các tình huống crash của hệ thống.

2. Buddy Testing

Buddy Testing là một kỹ thuật kiểm thử trong đó hai người cùng làm việc trên cùng một máy tính để kiểm tra phần mềm. Một người thường là lập trình viên và người kia là người kiểm thử. Họ cùng nhau thảo luận, khám phá và kiểm tra các tính năng của phần mềm.

3. Pair Testing

Tương tự như Buddy Testing, Pair Testing cũng liên quan đến việc hai người cùng làm việc trên cùng một máy tính. Tuy nhiên, cả hai người đều là người kiểm thử và họ thường có kinh nghiệm và kỹ năng khác nhau, giúp họ bổ sung cho nhau trong quá trình kiểm thử.

4. Error Guessing

Error Guessing là một kỹ thuật kiểm thử dựa trên kinh nghiệm của người kiểm thử để dự đoán những nơi có khả năng xảy ra lỗi trong hệ thống. Họ tạo ra các tình huống kiểm thử dựa trên những dự đoán này và kiểm tra xem hệ thống có hoạt động đúng không.

5. Exploratory Testing

Exploratory Testing là một kỹ thuật kiểm thử trong đó người kiểm thử đồng thời học hỏi về hệ thống, thiết kế test case và thực hiện kiểm thử. Đây là một kỹ thuật kiểm thử rất linh hoạt và sáng tạo, tập trung vào việc khám phá và học hỏi.

Lợi Ích Của AD-hoc Testing

1. Phát Hiện Lỗi Nhanh Chóng

AD-hoc testing cho phép người kiểm thử nhanh chóng phát hiện các lỗi cơ bản mà không cần phải thông qua quy trình kiểm thử phức tạp.

2. Tiết Kiệm Thời Gian và Chi Phí

Do không yêu cầu chuẩn bị kỹ lưỡng hay tài liệu chi tiết, AD-hoc testing giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho quá trình kiểm thử.

3. Phát Hiện Các Lỗi Không Mong Muốn

AD-hoc testing thường phát hiện được những lỗi mà các phương pháp kiểm thử có cấu trúc có thể bỏ qua, đặc biệt là những lỗi phát sinh từ các tình huống không thường xảy ra hoặc không lường trước được.

4. Tăng Cường Hiểu Biết Về Hệ Thống

Quá trình thực hiện AD-hoc testing giúp người kiểm thử hiểu rõ hơn về cách hoạt động và các tính năng của hệ thống, từ đó có thể đề xuất các cải tiến hoặc tìm ra các vấn đề tiềm ẩn.

5. Bổ Sung Cho Các Phương Pháp Kiểm Thử Khác

AD-hoc testing là một phương pháp kiểm thử bổ sung hiệu quả cho các phương pháp kiểm thử có cấu trúc, giúp tăng cường độ tin cậy của hệ thống.

Hạn Chế Của AD-hoc Testing

1. Khó Tái Hiện Lỗi

Do không có tài liệu hay quy trình cụ thể, việc tái hiện các lỗi phát hiện được thông qua AD-hoc testing có thể gặp khó khăn.

2. Không Thể Đảm Bảo Độ Bao Phủ

AD-hoc testing không theo một kế hoạch cụ thể nên không thể đảm bảo tất cả các phần của hệ thống đều được kiểm thử đầy đủ.

3. Phụ Thuộc Vào Kỹ Năng và Kinh Nghiệm

Hiệu quả của AD-hoc testing phụ thuộc rất nhiều vào kỹ năng và kinh nghiệm của người kiểm thử, người thiếu kinh nghiệm có thể không phát hiện được các lỗi quan trọng.

4. Khó Theo Dõi và Quản Lý

Do không có quy trình hay tài liệu cụ thể, việc theo dõi và quản lý quá trình kiểm thử có thể gặp khó khăn.

5. Không Phù Hợp Cho Các Hệ Thống Phức Tạp

Đối với các hệ thống phức tạp với nhiều tính năng và chức năng, AD-hoc testing có thể không đủ để đảm bảo chất lượng.

So Sánh AD-hoc Testing Với Các Phương Pháp Kiểm Thử Khác

Tiêu chí	AD-hoc Testing	Unit Testing	Integration Testing	System Testing	Acceptance Testing
Tính chính thức	Không chính thức	Rất chính thức	Chính thức	Chính thức	Rất chính thức
Tài liệu	Ít hoặc không có	Chi tiết	Chi tiết	Chi tiết	Chi tiết
Quy trình	Không có quy trình cụ thể	Quy trình rõ ràng	Quy trình rõ ràng	Quy trình rõ ràng	Quy trình rõ ràng
Thời điểm thực hiện	Bất kỳ lúc nào	Sau khi viết code	Sau Unit Testing	Sau Integration Testing	Trước khi phát hành
Người thực hiện	Tester hoặc Developer	Developer	Tester hoặc Developer	Tester	End-user hoặc Tester
Mục tiêu	Tìm lỗi nhanh	Kiểm tra từng đơn vị code	Kiểm tra tương tác giữa các module	Kiểm tra toàn bộ hệ thống	Kiểm tra theo yêu cầu người dùng
Độ bao phủ	Không đảm bảo	Cao	Trung bình	Thấp	Thấp
Chi phí	Thấp	Thấp	Trung bình	Cao	Rất cao

Làm Thế Nào Để Cải Thiện Hiệu Quả Của AD-hoc Testing?

1. Ghi Lại Các Bước Kiểm Thử

Mặc dù AD-hoc testing không yêu cầu tài liệu chi tiết, nhưng việc ghi lại các bước kiểm thử có thể giúp tái hiện lỗi và hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây ra lỗi.

2. Sử Dụng Các Công Cụ Kiểm Thử

Các công cụ kiểm thử như screen recording, bug tracking tools, hay automation tools có thể giúp cải thiện hiệu quả của AD-hoc testing.

3. Kết Hợp Với Các Phương Pháp Kiểm Thử Khác

AD-hoc testing nên được sử dụng như một phương pháp kiểm thử bổ sung, kết hợp với các phương pháp kiểm thử chính thức khác để đảm bảo độ bao phủ và chất lượng.

4. Đào Tạo Người Kiểm Thử

Do hiệu quả của AD-hoc testing phụ thuộc rất nhiều vào kỹ năng và kinh nghiệm của người kiểm thử, việc đào tạo và nâng cao kỹ năng cho đội ngũ kiểm thử là rất quan trọng.

5. Phân Chia Trách Nhiệm

Phân chia trách nhiệm kiểm thử cho các thành viên trong đội, mỗi người tập trung vào một phần cụ thể của hệ thống để đảm bảo độ bao phủ.

Ví Dụ Thực Tế Về AD-hoc Testing

Tình Huống 1: Kiểm Thử Ứng Dụng Web Thương Mại Điện Tử

Giả sử bạn đang kiểm thử một ứng dụng web thương mại điện tử vừa được phát triển. Thay vì tuân theo một kế hoạch kiểm thử cụ thể, bạn có thể thực hiện AD-hoc testing như sau:

Khám phá giao diện người dùng: Bạn tự do khám phá các trang, các menu, các nút và các liên kết để xem chúng có hoạt động đúng không.
Thử các tính năng cơ bản: Bạn thử các tính năng như đăng ký, đăng nhập, tìm kiếm sản phẩm, thêm sản phẩm vào giỏ hàng, thanh toán, v.v.
Thử các tình huống không thường xảy ra: Bạn có thể thử các tình huống như thêm một số lượng rất lớn sản phẩm vào giỏ hàng, nhập các giá trị không hợp lệ vào các trường, tải lên các tệp lớn, v.v.
Ghi lại các lỗi: Khi phát hiện một lỗi, bạn ghi lại cách tái hiện lỗi và báo cáo cho đội ngũ phát triển.

Tình Huống 2: Kiểm Thử Ứng Dụng Di Động

Đối với một ứng dụng di động, bạn có thể thực hiện AD-hoc testing như sau:

Kiểm tra trên nhiều thiết bị khác nhau: Bạn thử ứng dụng trên các thiết bị với kích thước màn hình, độ phân giải và hệ điều hành khác nhau.
Thử các tính năng offline: Bạn thử sử dụng ứng dụng khi không có kết nối internet để xem nó có hoạt động đúng không.
Thử các tương tác phức tạp: Bạn thử các tương tác phức tạp như vuốt, pinch-to-zoom, double tap, v.v.
Kiểm tra hiệu suất: Bạn thử sử dụng ứng dụng trong một thời gian dài để xem nó có gặp vấn đề về hiệu suất hay không.

Kết Luận

AD-hoc testing là một phương pháp kiểm thử không chính thức nhưng rất hiệu quả, đặc biệt là trong việc phát hiện những lỗi mà các phương pháp kiểm thử có cấu trúc có thể bỏ qua. Mặc dù có một số hạn chế, nhưng khi được sử dụng đúng cách, AD-hoc testing có thể là một công cụ mạnh mẽ trong bộ công cụ kiểm thử của bạn.

Để tối đa hóa lợi ích của AD-hoc testing, hãy kết hợp nó với các phương pháp kiểm thử chính thức khác, sử dụng các công cụ kiểm thử, và đầu tư vào việc đào tạo và nâng cao kỹ năng cho đội ngũ kiểm thử của bạn.

Cuối cùng, hãy nhớ rằng mục tiêu cuối cùng của kiểm thử là đảm bảo phần mềm hoạt động đúng và đáp ứng được nhu cầu của người dùng. AD-hoc testing, cùng với các phương pháp kiểm thử khác, sẽ giúp bạn đạt được mục tiêu này.

Tham Khảo

Myers, G. J., Sandler, C., & Badgett, T. (2011). The Art of Software Testing. Wiley.
Whittaker, J. A. (2009). Exploratory Software Testing: Tips, Tricks, Tours, and Techniques to Guide Test Design. Addison-Wesley Professional.
Kaner, C., Bach, J., & Pettichord, B. (2008). Lessons Learned in Software Testing: A Context-Driven Approach. Wiley.
ISTQB Glossary of Testing Terms: https://glossary.istqb.org/
Software Testing Help: https://www.softwaretestinghelp.com/